Covid pandemisiyle mücadelede bütün dünyada ön safta, meslekleri gereği sağlıkçılar yer alıyor. Kriz dönemleri, savaşlar, salgınlar kendi dönemlerinin kahramanlarını çıkarırlar. Afetlerde kurtarma elemanları, ekonomik krizlerde iş adamları, işçiler, terörde asker ve polisimiz arasından bu kahramanlar çıkar. Covid pandemisinde ise sağlık personeli mücadelenin kahramanları...
İspanya’da covide yakalananların yüzde ondörtünün sağlık çalışanı olduğu açıklandı. İtalya’da 3 Nisan itibariyle 120 sağlık çalışanının öldüğü, onbin civarındaki covidli sağlık çalışanın yarısının hemşire, yüzde yirmisinin hekim, yüzde otuzunun teknisyen ve acil personeli olduğu açıklandı.
Covidli hastalara gün boyu hizmet verdikleri için covid bulaşan hemşirelerin oranlarının yüksekliği dikkati çekiyor. Covid servislerinde ve yoğun bakımlarda çalışan hekim, hemşire ve diğer personel ailelerinden uzak, otellerde kalıyor ve özelliklede yoğun bakım hemşireleri haftalık mesai sürelerini katlıyorlar. Pandeminin başkahramanları olan covid servis çalışanları, mesleklerinin gereği bütün riski yükleniyor ve mücadelenin yükünü çekiyorlar.
Pandemi gösterdi ki, sağlık personelinin, “esası”, “yardımcısı” yok. Sağlık sektörü çalışanlarının tamamı riski birlikte yükleniyor ve işi birlikte yapıyorlar. Bir takım yasal düzenlemelerde geçen “yardımcı sağlık personeli” ifadesinden sağlık meslek mensubları rahatsız oluyorlar. Sağlık personeli kavramı, hekimler dâhil bütün sağlıkçıları kapsamakta, sağlık çalışanı dendiğinde de, genellikle, hekim dışı sağlık personelleri anlaşılmaktadır. Yardımcı sağlık personeli “ne menem” şeydir. Sağlık çalışanlarının rahatsız olduğu bu ifadeden yasal düzenlemelerde ve kullanımda vazgeçilmelidir.
İtalyan sağlık sendikası sözcüsü Palermo “biz sağlık çalışanları kahraman değiliz, melekte değiliz ve şehit olmakta istemiyoruz” diye açıklama yapmış. Elbette bir tek sağlık personeli veya insanımızın hasta olmasın veya ölmesin. Fakat hayatın getirdiğinden de kaçılmıyor. Hiçbir kahraman, inanın, ben kahraman olacağım diye ileri atılmıyor. Kahramanları, görev bilinci, manevi, insani ve milli değerleri zor şartlarda görevini hakkıyla yapmak zorunda bırakıyor. Yoksa her kes gibi kahramanlarda korkar. Kahramanların vicdani sorumluluğu korkusunun üzerine çıktığı için, yerdekini kaldırır, koruduklarına siper olur. Onları kahraman gören kendileri değil, koruduklarıdır.
Değişik sağlık personeli gruplarıyla yaptığımız çalışmaların bulguları, sağlık çalışanlarının yüzde yetmiş civarının covidli hastayla karşılaştığı, yüzde altmış civarının covidli hastaya hizmet verdiği yönündedir. Covidli hastayla karşılaşan ve hizmet veren sağlık çalışanlarının anksiyete düzeyleri artıyor. Özellikle hemşirelerin kaygı düzeyleri diğer sağlık çalışanlarından çok daha yüksek...
Hekimler, pandemi döneminde klinik işleyiş ve klinik yaklaşımdaki değişiklikleri vurguluyorlar. Hekimler; rutin hastalarının hastaneye gelmeme eğiliminde olduklarını, normal döneme göre hasta sayılarında ciddi azalma olduğunu, planlamış birçok tıbbi ve cerrahi girişimi olağanüstü şartlar nedeniyle ertelediklerini, klinikteki bilimsel toplantı ve seminerlerini gerçekleştiremediklerini ifade ediyorlar. Hastalara ulaşmak için tele-tıp yöntemlerine ihtiyaç olduğu anlaşılıyor. Klinikteki bu değişikliklerin hekimlerin anksiyete düzeyleri üzerinde olumsuz etkisi olduğu gözleniyor. Bilim dalına göre değişmekle birlikte hekimlerin yüzde yirmisinde hafif, yüzde onunda orta ve yüzde beşinde şiddetli anksiyete gözleniyor. Hekimlerin depresyon düzeyleri anksiyete düzeylerine göre bir miktar daha yüksek seyrediyor.
Bütün bunlarla birlikte hekimler ve sağlık çalışanları pandemiyle mücadelede sağlık sistemimizi yüzde yetmişin üstünde, ülkemizi yüzde altmışbeş civarında başarılı buluyor.
Sağlık personelimizin covidle imtihanı devam ediyor, bu imtihan uzun bir süreye yayılabilir. Gerekli tedbirleri alarak ve düzenlemeleri yaparak kontrollü normalliğe geçmek vaktidir. Toplum olarak bizler maske takarak ve sosyal mesafeye uyarak hem kendimize hem de sağlık personelimize yardımcı olalım.
Ramazan bayramına manevi kirlerden ve covidden temizlenerek kavuşmak temennisiyle sağlıkçılarımız ve hepimizin bayramını tebrik ederim.
Doç. Dr. Sedat Bostan