Tıbbi işlem veya tedavi için hastaneye gelen hastanın, ihmal veya tıbbi uygulama hatasına bağlı öldüğünü ima eden haberler basına yansımaktadır. Sağlık arayışı içinde olan bireylerin bu arayıştan zarar görmesi kabul edilebilir görünmese de hatalı tıbbi uygulamalar sağlık sisteminin mahrem bir gerçeğidir.
Bir hastanın hatalı bir uygulama veya ihmal nedeniyle zarar görmesine tıbbi terminolojide “malpraktis” denir. Bu zarar tedavinin uzaması, hastalığın şiddetlenmesi, sakatlık veya ölüm şeklinde ortaya çıkabilir. Malpraktis’de daha çok hekim sorumluluğu gündeme gelse de bütün sağlık çalışanları ve sağlık kuruluşu sorumlu olabilir. Sorumluluk bunların bir karması şeklinde de ortaya çıkabilir. Malpraktis olaylarının daha çok sistemsel sorunlardan kaynaklandığına dair yaygın kanaat bulunmaktadır.
Sağlık hizmeti, diğer hizmetler gibi değildir. Bir kişi talep ettiği birçok hizmette ne alacağını bilir ve verilen hizmeti bilgisi doğrultusunda ölçebilir. Fakat kişi, sağlık kuruluşuna başvurduğunda ne tür bir hizmeti, nasıl alacağına üçüncü bir kişi (yani hekim) karar verir. Hizmet talep eden, hekimin önerilerine göre hareket etmesi gerekir. Çünkü kendisinin konuyla ilgili yeterli bilgisi yoktur. Bu durum bilgi asimetrisidir. Bu nedenle (bilgi asimetrisi) hastayla hekim arasındaki ilişki hukuken vekâlet ilişkisidir. Bu ilişkide hastadan vekâleti almış olan hekim, sağlık çalışanı ve sağlık kurumu hastanın çıkarını korumak ve tıbbi gereklilikler doğrultusunda davranmak zorundadır.
Hukuki açıdan tıbbi kötü uygulama vekilin sözleşme şartlarını yerine getirmemesi olarak yorumlanır. Olayda hukuken aranan şey kusurdur. Hastaya müdahale süreçlerinde tıbbi gereklilikle uyuşmayan, hukuka aykırı bir davranışın olması, zararla-davranış arasında illiyet bağının oluşması, tespit edilmesi ve ispatlanması gerekir.
Her şeyin olması gerektiği gibi gittiği, tıbbi gereklerin yerine getirildiği bir süreçte hastanın iyileşmemesi, hastalığının şiddetlenmesi, tedaviye bağlı farklı bir sağlık sorunun ortaya çıkması, sakat kalması veya ölmesi mümkündür. Buna komplikasyon, yani “kötü yan etki/ istenmeyen durum” denmektedir.
İşin doğası gereği ortaya çıkan komplikasyonla, bir kusur sonucu oluşan malpraktisi birbirinden ayırmak zordur. Ayrıca hasta bakım ve tedavi işlemlerinin hasta mahremiyeti kavramı altında gerçekleştiği, yoğun bakım, ameliyathane gibi alanlarda hastanın bilincinin kapalı olduğu, taraflar arasında bilgi asimetrisinin bulunduğu düşünüldüğünde yapılan uygulamaları bilmenin zorluğu anlaşılır.
Hızlı müdahale ve iyileşme beklentisi içerisinde olan hasta ve yakınları, rutin işlem süreçlerini beklemekte sabırsız olabilir. Veya tıbbi gerekler çerçevesinde ortaya çıkabilecek komplikasyonları tıbbi hata olarak değerlendirebilir. Bu durum, hasta-çalışan iletişimini tatsız eden nedenlerinden biridir.
Sağlık hizmeti sunum süreçlerinde komplikasyon ve malpraktis nadir görülen bir şey değildir. Ölüm, sakatlık gibi önemli sonuçlar doğurmayan bir çok komplikasyon ve tıbbi hata hizmet sunum süreçlerinin rutin akışı içerisinde tolere edilir. Çoğunlukla, sakatlık, düşük yapma ve ölüm gibi olaylar idari ve yargı soruşturmalarının konusu haline gelir.
Amerika’da 2016 yılında Johns Hopkins Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre yılda 250 bin kişi tıbbi uygulama hatalarına bağlı olarak ölmektedir. Araştırma sonuçlarına göre, tıbbi hatalar, kalp hastalıkları ve kanserden sonra ABD’de üçüncü ölüm nedenidir. Amerika’daki bu veriler malpraktis konusunun önemini anlatmaktadır.
Ülkemizde tıbbi hataların bildirimi ve takibiyle ilgili bazı sağlık kurumlarında ve Sağlık Bakanlığında bildirim sistemleri bulunmaktadır. Ne yazık ki yayınlanmış istatistikler yoktur. Ülkemizde 2013 yılında malpraktise bağlı hasta ölümleriyle ilgili 1060 dosyanın adli tıbba gittiği yönünde bir bilgi mevcuttur. Son yıllarda açılan malpraktis davalarının arttığı bilinmektedir.
Estetik uygulamalarla ilgili malpraktis iddiaları medyaya daha sık düşmektedir. Bu hafta, bir kuaförün saç ektirmek için geldiği İstanbul’da, bir hastanede, işlem esnasında öldüğü haber oldu.
İnsan saç ektirirken ölür mü? Sorusu akıllarda kaldı. Olayın mahiyetinin ne olduğu yapılacak soruşturmalar ve dava süreçlerinde ortaya çıkacaktır. İnsan hata yapabilir ama sağlık hizmeti süreçlerinde ve çalışma şartlarını iyileştirmede yapılan düzenlemelerle hataları azaltmakta etkilidir.(gunebakis.com.tr)
