Yetişkinlerde uzun süreli D vitamini eksikliği sonbahar ve kış aylarının başlaması ile vücutta ağrı, halsizlik, baş ağrısı, değişken ruh hali, uykusuzluk, kilo vermede güçlük çekme, sürekli üşüme gibi belirtilerle ortaya çıkmaktadır.D vitamini eksikliğini yapılan muayene ve testler sonucunda öğrenebiliriz
D vitamini nedir, ne işe yarar? Neden önemlidir?
D vitamini yağda eriyen bir vitamindir. Kemik ve dişleri güçlendirir, kemik kırılmasını ve erimesini önler. D vitamini eksikliği, kemik erimesine, kemik kırıklarına ve kas güçsüzlüğüne neden olmaktadır.
Son yıllardaki çalışmalarda D vitamininin, vücutta hemen hemen tüm hücrelerde ve dokularda kullanıldığı anlaşılmıştır. Bundan hareketle kanser önlenmesi, bağışıklık sistemi desteklenmesi gibi durumlarda ve kalp damar sağlığı açısından yaşamsal olabileceği öne sürülmüştür. Birçok gözlemsel ve epidemiyolojik çalışmada D vitamini eksikliği, artmış kalp damar hastalıklarıyla, kanserle, enfeksiyonla ve nörolojik hasar riskiyle, tip 1 diyabetle (şeker hastalığı), multipl skleroz ve romatoid artrit gibi hastalıklarla ilişkilendirilmiştir. Bahsedilen riskler özellikle de 20 ng/mL altına indiğinde artmaktadır. Yapılan çalışmalarda D vitamini seviyesi 15 ng/mL altına indiğinde %60 daha fazla kalp hastalığı, 2 kat daha fazla kalp krizi, 3 kat daha fazla kan basıncı yükselmesi geliştiği gösterilmiştir.
D vitamini üretimi hangi faktörlere bağlıdır?
1-D vitamini eksikliği mevsimsel dalgalanma gösterebilir. Mart ve ekim ayları arasında D vitamini düzeyinin artması, sonbahar ve kış aylarında ise azalması beklenir. Yazın ultraviyole ışın seviyesi en yükseğe ulaşır.
2-Yaş: İlerleyen yaşla birlikte D vitamini üretimi azalmaktadır. Bu nedenle, yaşlılar besin kaynaklı D vitaminine daha bağımlı olmaktadırlar.
3-Güneş kremi kullanımı: Kullanılan krem arttıkça D vitamini üretimi azalacaktır.
4-Cilt rengi: Cilt rengi koyulaştıkça D vitamini üretimi azalmaktadır.
5-Coğrafi konum: Ekvatora doğru güneye indikçe ve yüksek rakımlı yerlerde güneşten gelen ultraviyole ışın seviyesi artar.
6-Gün içinde ise tam gün ortasında, güneş en tepedeyken en fazla ultraviyole ışına maruz kalınır.
Neden D vitamini eksikliği meydana gelir?
D vitamini eksikliği, ciltte azalmış D vitamini sentezinin yanı sıra, bağırsaklardan emiliminin azalması, besinlerle alımının eksikliği, karaciğerde yıkım, çeşitli ilaçların yan etkisi ve böbrekte ve karaciğerde azalmış aktivasyon sebebiyle ortaya çıkabilir. Ciltte yapımının azalmasının sebepleri ise yetersiz güneş ışığına maruz kalınması, koyu cilde sahip olma ve aşırı güneş kremi kullanımı olarak özetlenebilir.
D vitamini eksikliği ne sıklıkla izlenir?
Gıdalar (desteklenmiş mandıra ürünleri) ile sıklığı azalsa da toplumda halen D vitamini eksikliği gözlenmektedir. Çalışmalarda toplumda D vitamini eksikliğinin mevsimsel değişkenliği göze çarpmaktadır; sıklığı kışın %40’lara çıkarken yazın %10’lara kadar gerilemektedir. Bazı etnik gruplarda sıklık %75’lere kadar çıkmaktadır.
D vitamini eksiliği nasıl önlenebilir?
Korunmasız şekilde güneş ışığına maruz kalarak eksikliği önlenebilir.
Gün içinde saat 10.00 ile 15.00 arasında makul miktarda güneş ışığına maruz kalma ile gün içinde yiyeceklerle alınanın 2 misli kadar D vitamini üretilebilir. Ancak bu dönemde güneşin yan etkileri de artacaktır. İstenmeyen ve faydalı etki arasında gereken denge kurulmalıdır.
Güneş ışığına bağlı D vitamini üretimi mart ve ekim ayları arasında daha fazla olacaktır.
Özellikle gün ortasında D vitamini üretimi en fazla olacaktır.
Vücutta kol ve eller gibi çıplak yerlerin güneş ışığı ile teması D vitamini üretimi için daha etkili olacaktır.
Pencerenin arkasında, camdan geçen güneş ışığı ile D vitamini üretilmesi mümkün değildir. Çünkü ultraviyole B ışınları camdan geçemez.
Destek almalı mıyım?
Günlük D vitamini ihtiyacı yaklaşık 600-800 IU’dur. Güneş ışığı ve besinlerle yeterli D vitamini alımı olmaz ise destek almak gerekebilir. Bunların dozu ve alış şekli için doktorunuz ile görüşmeniz gerekmektedir. Unutmayın ki, D vitaminini aşırı almak da başka hastalıklara davet çıkaracaktır.
