1-7 Nisan Ulusal Kanser Haftası nedeniyle Defa Life Hastanesi Genel Cerrahi Kliniği’nden Prof. Dr. Yusuf Yağmur, Türkiye’de her yıl 1-7 Nisan tarihleri arasında Ulusal Kanser Haftası etkinlikleri düzenlendiğini belirterek, halkın bilinçlendirilmesi ve kanserle mücadelede farkındalık yaratılmasının hedeflendiğini vurguladı.
Kanser, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Kanser, vücuttaki hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyüyüp çoğalması sonucu oluşan bir hastalıktır. Normal şartlarda hücreler belirli bir düzen içinde bölünür ve ölür. Ancak bazı hücreler bu düzeni bozarak anormal bir şekilde büyümeye başlar ve tümörler oluşturur. Bu tümörler iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olabilir. Kötü huylu tümörler zamanla çevre dokulara yayılabilir ve metastaz yaparak vücudun farklı bölgelerinde hastalığın ilerlemesine neden olabilir.
Meme kanseri hücrelerinin bölünme süreci (doubling time) dikkate alındığında, bir tümörün 1 cm boyutuna ulaşması yaklaşık 5 ila 10 yıl sürebilir. Meme kanseri, tek bir kanser hücresinin kontrolsüz bölünmesiyle başlar. Bir hücrenin 1 cm'lik (yaklaşık 1 milyar hücre) bir tümör haline gelmesi için defalarca bölünmesi gerekir. Bu büyüme süreci kişiden kişiye değişmekle birlikte, ortalama olarak, bir kanser hücresi ikiye bölünerek çoğalır. Kanser hücrelerinin iki katına çıkma süresi (doubling time) ortalama 50 ila 200 gün arasındadır. Tümör, 1 cm'ye (yaklaşık 30 bölünme) ulaşana kadar genellikle 5 ila 10 yıl sürebilir. Ancak bazı agresif meme kanseri türlerinde (örneğin triple negatif meme kanseri) tümör çok daha hızlı büyüyebilir ve bu süre daha kısa olabilir.
Tümörün 1 cm olması, genellikle erken evre (Evre 1) olarak kabul edilir ve tedavi başarısı oldukça yüksektir. Bu yüzden: Düzenli mamografi taramaları yapılmalı (40 yaş üstü kadınlarda yılda 1 kez önerilir). Elle muayene ve doktora düzenli kontroller ihmal edilmemeli. Genetik risk faktörleri varsa (BRCA1, BRCA2 gibi) daha erken yaşta taramalar başlanmalı.
Meme kanseri genellikle yavaş büyüyen bir hastalıktır ve erken evrede tespit edildiğinde tedavi şansı %90’ın üzerine çıkmaktadır.
Kolon kanseri çoğunlukla bağırsak iç yüzeyinde adenomatöz polipler olarak başlar. Ancak bu poliplerin kansere dönüşmesi yıllar alır. Başlangıç aşamasında Kolon veya Rektumun iç duvarında küçük bir polip oluşur. Çoğu polip iyi huyludur (benign) ve kansere dönüşmez. Polip zamanla büyür, genetik mutasyonlar birikirse kanserleşme riski artar. Polipin kansere dönüşmesi genellikle 10-15 yıl sürebilir. Kansere dönüşen hücreler kontrolsüz çoğalmaya başlar. Kolon kanserinde hücrelerin ikiye katlanma süresi (doubling time) ortalama 300 gün olabilir. Tümörün 1 cm'ye ulaşması için 30-40 hücre bölünmesi gerektiği düşünüldüğünde, bu süreç ortalama 10 yıl sürer. Ancak bazı genetik yatkınlıklar veya agresif kanser türleri bu süreyi kısaltabilir.
Kolonoskopi ile polipler henüz kansere dönüşmeden alınabilir. 50 yaşından itibaren (risk grubundakiler için daha erken) düzenli kolonoskopi yapılmalıdır. Dışkıda gizli kan testi (FOBT) ve diğer taramalar erken teşhisi kolaylaştırır. Kolon kanseri erken evrede yakalandığında %90'ın üzerinde tedavi edilebilir. Bu yüzden düzenli taramalar ve sağlıklı beslenme büyük önem taşır!
Kanserde erken teşhis, hastalığın tedavi edilebilir olmasını sağlayan en önemli faktörlerden biridir. Erken evrede yakalanan kanser türlerinde tedavi başarısı %90’ın üzerine çıkabilir. Bunun için, düzenli sağlık kontrolleri ve taramalar yaptırılmalıdır. Meme kanseri için kadınların düzenli mamografi çektirmesi, rahim ağzı kanseri için HPV testi ve smear testi, kolon kanseri için 50 yaşından itibaren kolonoskopi, akciğer kanseri için risk grubundaki bireylerin için bilgisayarlı tomografi önerilir.
Bol sebze ve meyve tüketmek, işlenmiş ve paketli gıdalardan kaçınmak, şekerli ve yüksek kalorili gıdaları sınırlamak, lifli gıdalar tüketerek sindirim sistemini güçlendirmek, haftada en az 150 dakika orta düzeyde egzersiz yapmak, hareketsiz yaşam tarzından kaçınmak, obeziteyi önlemek, sigara ve alkolden uzak durmak, güneşten korunmak ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak, kanser gelişme riskini azaltabilir.
Kanser sadece bireysel bir sağlık sorunu değil, aynı zamanda toplumsal bir meseledir. Bu nedenle her bireyin sağlıklı yaşam alışkanlıklarını benimsemesi, kanser taramalarını ihmal etmemesi ve farkındalık çalışmalarına destek olması gerekmektedir.
