Çocuk sağlığının en önemli göstergelerinden biri şüphesiz normal büyüme ve gelişmedir. Büyüme anne karnında başlayan ve kemiklerdeki büyüme plakları kapanana kadar devam eden süreci kapsar.
Özel Hatem Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Bilge Tütüncüler, çocuklarda büyüme geriliği ve boy kısalığı hakkında bilgiler verdi.
Bebekler yaşamlarının ilk 6 ayında 16 cm, ikinci 6 ayında ise yaklaşık 8 cm uzarlar. Çocukluk çağının 12-24. ayları arasında yıllık 12 cm uzama beklenir. Üçüncü yıl 9 cm, dördüncü yıl ise 7 cm civarında yıllık büyüme hızı beklenir. 4 yaşından ergenliğe kadar geçen dönemde ise bu hız yılda 4.5-6 cm civarında olacaktır.
Ergenlik ise büyüme hızının en üst noktayı gördüğü dönemdir ve yıllık 8-14 cm boy uzaması beklenmektedir. Ergenlik çağında kızlar yaklaşık 16-20 cm, erkekler ise 25-28 cm uzarlar. Kesin bir kural olmamakla birlikte kızlar 16 , erkekler ise 18 yaşına geldiğinde büyüme tamamlanmaktadır.
Boy kısalığı ise yaşa göre boy uzunluğunun <2SDS olması veya <3 persantilin altında olmasıdır. Ancak sadece boy kısalığı değil büyüme hızının da yaşa göre geride olması araştırılması gereken bir durumdur.
Yapısal boy kısalığında genellikle çocukların ergenliğe girmeleri gecikir
Boy kısalığı ailesel(genetik) olabileceği gibi yapısal da olabilir. Yapısal yani konstitüsyonel boy kısalığında genellikle çocukların ergenliğe girmeleri gecikir. Ancak ergenlikten sonra boy sıçraması yaşanır. Ailede benzer öyküye sahip birey sayısı çoktur. Genetik (ailesel) boy kısalıklarında ise; anne ya da baba veya her ikisinin de boyu kısadır. Bu çocuklar zamanında ergenliğe girerler, her zaman büyüme hızları normaldir. Ancak ailedeki diğer bireylerin benzer boy ortalamasına sahip olurlar.
Büyüme hormonu eksikliği gelişim geriliğine neden olabilir
Çocuklarda sistemik hastalıkların varlığı, vitamin ve mineral eksiklikleri, anemi(kansızlık) olması durumunda büyüme hormonuna yeterli cevap alınamayacağından boy kısalığı yaşanır. Üriner sistem, solunum sistemi hastalıklarında ve kardiyolojik hastalıklarda, kanser, bağışıklık sistemi yetmezliklerinde, metabolik sorunlarda ; tiroid (guatr) fonksiyon bozukluğu , büyüme hormonu eksikliği gibi endokrinolojik hastalıklarda da istenilen büyüme hızı elde edilemez. Bazı sendromlarda sağlıklı büyümenin yaşanması için dışardan büyüme hormonu takviyesi gereklidir (Turner, Noonan ,Prader Willi ve Russell Silver gibi)
Boy kısalığı değerlendirilmesinde düzenli doktor takibi çok önemli
Boy kısalığının değerlendirilmesinde ve erken yakalanmasındaki en önemli faktör düzenli aralıklarla doktor ziyaretidir. Çocuğun boyunun doğru ve dikkatli ölçülmesi, not edilmesi gereklidir. Standart olarak boy ölçümü ilk 2 yaşta yatar durumda ölçüm masasında, 2 yaşından büyük çocuklarımızda ayakta boy ölçüm aletlerinde yapılır.
Boy kısalığı tedavisi, altta yatan nedene yönelik uygulanır
Yıllık büyüme hızı normal olan bir hastanın büyük olasılıkla patolojik boy kısalığı olmadığını söyleyebiliriz. 4 yaşından önce 7cm/yıl, 4-6 yas arası 6 cm/yıl, 6 yaşından ergenliğe kadar 4 cm/yıl’ın altında olması yetersizdir.
Boy kısalığında tedavi altta yatan nedene yöneliktir. Vitamin eksikliği ve kansızlığın önlenmesi, sistemik hastalıkların tedavisi ve uygun görülen hastalarda büyüme hormonu kullanılmasıyla yüz güldürücü sonuçlar alınabilmektedir.
Özel Hatem Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Bilge Tütüncüler `; Yıllık büyüme hızının doğru hesaplanması, boy kısalığının ve altta yatan hastalığın erken tanı ve tedavisinin yapılmasındaki en önemli faktörün çocuk doktoru ziyaretlerinin aksatılmaması olduğunu belirtti.
