Beyaz önlük sağlıkçıların alamet-i farikası yani onları diğerlerinden ayıran bir özelliktir. Hatta son zamanlarda bizim üniversite yani GAÜN de dahil birçok üniversitelerde tıp öğrencileri için “Beyaz Önlük Giyme Töreni-Merasimi” yapılmaktadır. Bu şekilde klinik branşlarda stajlara henüz başlamamış olan öğrenciler; öğretim üyesi olan hocaları tarafından ısnma hareketi olarak kendilerine önlük giydirilmek sureti ile klinik branşlara hazırlanmaktadır.
Gelelim bu konu ile ilgili çok güzel bir yazıya:
“Bu tıbbi aracın modası hiç geçmez. Kullanımına ilk olarak tıpta rastlanılıp rastlanmadığı belirsiz. Ama bugün meslek grubu olarak Tıp mensuplarının alamet-i farikası sayılıyor. hastanedeki paspasçıdan, eczacı kalfasına, profesörüne değin bu geniş alemin harc-ı alem giysisi. Ufak tefek değişikliklerle üniforma karakterini sürdürüyor.
Beyazlığı nedeniyle temiz olmama halini hemen belli edeceği düşüncesi beyaz önlüğü hastaneye sokmuş olabilir. Bütün zamanların temizlik rengi beyaz, bu özelliğinden gelinlik kızları, berber salonlarını, tükürük köftecilerini de yoksun bırakmaz.
Temizin de temizi yani mutlak temiz olması gereken ameliyat birimlerinde ise beyaz yoktur.1900’lerdeki cerrahların sepyalı (siyaha yakın koyu renk) fotoğraflarında, günümüzden en büyük farkın beyaz ameliyat giysileri olduğu fark edilir. Artık çamaşırhanelerin her gün tonlarca kanlı beyaz ameliyat bezlerini yıkamaktan bıkmasından mı; yoksa cerrahların dediği gibi yeşilin, biraz da mavinin, ıslaklığı en iyi göstermesinden mi, tam belli değil; hastanedeki mutlak temiz yerlerin beyaz önlüğü yeşil oldu.
Hastaneye özgü bir giysi olarak düşünülen beyaz önlük, hastanenin mikrobun, kanın vs’nin üste başa bulaşmasını önlemek yanında bir statüyü de belirler oldu. Ama bu ayrım oldukça kaba; hastanenin kendi ahalisi ve geçicileri (hastalar, refakatçiler, ziyaretçiler) ya da sağlık işiyle ilgili profesyoneller ve diğeri. Rolleri tam olarak belirleyemeyen beyaz önlük, tek başına yetersiz kalınca başka aksesuarlar gündeme geldi. “Cemal Efendi” diye çağrılmak istemeyen Doktor Cemal Bey pratikliğini gerekçe göstererek, stetoskobunu boynuna astı, hemşire hanım kepini şeritlerle belirginleştirdi.
Prof’.ların bazıları önlüğü toptan çıkartıp attılar. Hocaydılar ve herkes gibi üniformayı giydiklerinde nasıl ayırt edileceklerdi? Psikiyatrlar ise önlüklerini tek bir nedenle çıkartıyorlardı; Yaşam karşısında zaten ürkmüş hastalarını şeytan görmüşe döndürmemek için!
1984
(Yankı Yazgan, “Beyaz Önlük”, Romantik Bilim, Bilim, ruh sağlığı ve hayata dair. Geçen Yüzyıldan Yazılar. İnkılap Kitabevi, Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ. İstanbul, 2023.)
