Bağımlılık nedir?

Çağımızın en büyük sorunlarından biri teknoloji bağımlılığı; özellikle çocuklarımızda bu bağımlılığı önlemek mümkün olmuyor. Pandemi dönemi bu bağımlılığı attırdı.

Teknoloji bağımlılığını nasıl teknoloji bağlılığı haline getiririzi Gaziantep üniversitesi çocuk hastalıkları Araştırma Görevlisi Dr. Süleyman Hilmi SEVİNÇ'E sorduk.

Bağımlılık nedir?

Bağımlılık; bir maddenin ruhsal, fiziksel ya da sosyal sorunlara yol açmasına rağmen, alımına devam edilmesi, bırakma isteğine karşılık bırakılamaması ve maddeyi alma isteğinin durdurulamamasıdır. Bağımlılık kronik bir beyin hastalığıdır. Tabi ki bu bir tanımdır. Daha çok alkol, uyuşturucu ve sigara bağımlılığı için konuşulmakta. Benim alkolden sigaradan daha çok belirtmek istediğim ise çocukluk düzeyinde telefon ve televizyon bağımlılığı. Kitle iletişim araçları hayatı kolaylaştırmak anlamında bir çok faydasını görmekteyiz ancak bu çocukluk düzeyinde ciddi zararları olan bir konu. Daha önce gazetede yazdığım yazılarda bu konuyu detaylı bir şekilde eleştirmiştim. Bu alışkanlıkların verdiği zararları aktif olarak görmekteyiz ama insanlar ısrarla çocuklarına bu eziyeti etmekte devam ediyorlar.

İnternet ve teknoloji bağımlılığı nedir? Televizyon ve tabletin çocuklar üzerindeki zararları nelerdir?

Teknoloji bağımlılığı: Bilgisayar, internet, video oyunları ve mobil cihazların aşırı kullanımı sonucunda kişinin, teknolojinin zararlı etkileriyle karşılaştığı bir çeşit dürtü kontrol bozukluğudur. Teknoloji bağımlılığı aynı zamanda; oyun bağımlılığı, bilgisayar bağımlılığı ve internet bağımlılığı gibi farklı isimlerle de karşınıza çıkabilir.

Gündelik hayatımızda internetten uzaklaşmak artık hiç kolay değil. Dört yanımız internetle çevrili ve interneti günlük yaşantımızda birçok nedenden dolayı kullanıyoruz. Fakat bu bizlerin birer internet bağımlısı olduğu anlamına gelmiyor.

Ancak tüm bu aktiviteler, sağlığımız ve sorumluluklarımız yönünden gündelik yaşantımızı engellemeye başladığında bağımlılıklardan söz etmek mümkündür.

Teknoloji bağımlılığının yol açtığı hastalıklar nelerdir?

Teknoloji bağımlılığının zararları etkileri duygusal ve fiziksel olabilir.

Teknoloji bağımlılığının duygusal zararları: Depresyon, Suçluluk duygusu, Anksiyete, Teknoloji/internet kullanırken öfori duyguları, Öncelikleri belirleyememek veya planları sürekli ertelemek, Dış dünya ve sosyal çevreden izolasyon, Zaman kavramını yitirmek, Aşırı savunmacılık, İşten sakınmak; mesai veya okuldaki görevlerini yerine getirmemek, Sorumlulukları sürekli erteleme ve aksatma, Ani ruh durum değişiklikleri, Korku, Yalnızlık hissi, Rutin işleri yerine getirirken sıkılma

Teknoloji bağımlılığının fiziksel zararları: Sırt ağrıları, Karpal tünel sendromu, Baş ağrıları, Uykusuzluk (insomnia), Sağlıksız beslenme (sürekli bilgisayar başında yemek ve bilgisayardan uzaklaşmak yoksunluk duygusu yarattığı için), Kişisel bakım ve hijyeni aksatmak, Boyun ağrıları, Göz kuruluğu ve diğer görüş problemleri, Aşırı kilo kaybı veya obezite

Bu hastalıkların hepsi toplum tarafından normal olarak değerlendirilebiliyor. Belim ağrıyor diyen bir insana ‘yel girmiş’ diye tavsiyede bulunulması gibi. Herhangi bir konuda bilgisi veya yetkisi olmayan insanların yorumları bu konuya bakış açısını değiştiriyor. İşte bakınız; obezite… dünya bu hastalığın tedavisi ile uğraşıyor. Amerika bu hastalığın tedavisi için milyonlarca dolar harcıyor. Bu hastalığın en büyük sebeplerinden bir tanesi internet bağımlılığıdır.

Çocukları nasıl uzak tutabiliriz?

Teknoloji yararlı amaçlar için kullanıldığında faydalı, aşırı ve yanlış kullanıldığında ise zararlıdır. Çocuklarda teknoloji bağımlılığının erken yaşlarda önlemek, ailelerin ilgisi sayesinde daha kolaydır. Tek ihtiyacınız olan: Çocuklar için güvenli internet ortamı oluşturmaktır.

Teknoloji bağımlılığının belirtilerini gözleyin. Kendinize çocuğunuzun internet kullanımının; okul performansını, sağlığını, ailesi ve arkadaşlarıyla ilişkisini nasıl etkilediğini sorun.

İnterneti yasaklamayın. İnternet ve oyunlar günümüz çocukları arasında epey yaygın. İnterneti, oyun oynamayı yasaklamak bir çözüm değil ancak; uzmanlara göre sınır getirmek bir çözüm!  Zaman sınırlaması olmadan teknolojiyi kullanan çocuklar, sınırlaması olanlara oranla  daha fazla vakit geçiriyorlar.

Alışkanlıklarınızı gözden geçirin. Çocuklar ebeveynlerinin söyledikleri yerine yaptıklarını yapmaya meyillidir. Kendi online kullanım alışkanlıklarınızı gözden geçirip, davranışlarının ona olumsuz örnek olup olmayacağını inceleyin.

Sevdiği oyunları deneyin. Çocuğunuzun favori oyunlarında bir deneme sürüşü de siz yapın! Sevdiği oyunların zararlı ögeler içerip içermediğini, bağımlılık yaratmaya yönelik etkilere sahipliğini doğrulayın. Bunlarla sınırlı kalmayın! Mesela, fantastik oyunlar oynamayı seven bir çocuk fantastik hikaye kitaplarından da hoşlanabilir. Onu çeşitliliğe teşvik edebilirsiniz.

Bilgisayarı ve teknolojik aletleri evin herkese açık bölümünde kullandırın. İnternet artık çocukların erişmemesi gereken milyarlarca içerikle dolu. Bu içeriklerin arasında çocukların kolayca bağımlı hale gelebileceği içerikler de var. Onları, bu içeriklere bir başına ve özgürce erişebileceği odalarında bırakmayın. Denetimi elinizde tutun.

Online kullanım alışkanlıklarını takip edin. Çeşitli yazılımlar ve filtreler sayesinde çocuğunuzun vaktini ne şekilde geçirdiğini öğrenebilirsiniz. Böylece riskli durumlar hakkında önceden haberdar olup aksiyona geçebilirsiniz.

Sosyal yeteneklerini sınayın. Çocuğunuz akranlarıyla iletişime geçmekte zorlanıyor mu? O halde olabildiğince aynı ilgi alanına sahip kişilerin bir arada olduğu hobi gruplarında yer almasını ve sosyal yönünü geliştirmesini sağlayın.

Çocuğunuz internet bağımlılığı belirtilerini taşıyorsa profesyonel destek alın. İnternet bağımlılığının nedenleri depresyon, öfke veya kendini yetersiz görme gibi sorunlara dayanabilir. Eğer bağımlılık belirtilerini yoğun biçimde görüyorsanız, profesyonel desteğe başvurun.

Öncelikle ziyaretiniz ve bu konuda hassasiyet göstermeniz açısından sizlere çok teşekkür ederim. Bu konu benim en çok vurgulamak istediğim, bütün hastalarıma tavsiyede bulunduğum bir konu. Sizin aracılığınız ile bu konuyu daha geniş kitlelere aktarmak mutluluk verici. Christian Lous Lange’nin dediği gibi: “Teknoloji faydalı bir hizmetkar, tehlikeli bir hükümdardır.”  

Televizyon, bilgisayar elbette kullanacağız ancak dozuna dikkat ederek...

Röportaj: Esma KALKAN (Konuk Yazar)