Beynin çalışma sistemi; öğrenme kapasitemizi, motor becerilerimizi ve tüm günlük rutinlerimizi doğrudan etkiliyor. Peki, sınav başarısında ne kadar etkili? Nörolog Prof. Dr. İsmet Melek, beynin çalışma sistemini geliştirecek detaylardan bahsederken, sınav başarımızda potansiyelimizi artıracak önemli noktalara da değindi.
İnsan beyni her zaman gizemini koruyan, üzerine araştırmalar yapılan ve her daim yeni bilgilerin edinildiği bir yapı kütlesi olarak günümüzde artık pek çok yöntemle daha yüksek performansın nasıl alınacağı noktasında da çalışmaların kaynağı oluyor. Özellikle YKS sınavına girecek öğrencilere bu alanda aydınlatıcı bilgileri HAVER Farma’nın değerli danışman doktorlarından Nörolog Prof. Dr. İsmet Melek’ten öğrendik.
Nörolog Prof. Dr. İsmet Melek, “Sevgili öğrenciler, YKS sınavına artık çok az bir zaman kaldı. Bu sınava, yıl boyu hazırlandınız, büyük efor sarf ettiniz dikkat, konsantrasyon ve algılama becerilerinizi bir başka ifadeyle beyninizin zihinsel (bilişsel, kognitif) becerilerinizi geliştirdiniz. Öğrendiğiniz bilgileri önce beyninizin kısa hafızasına daha sonra bu büyük sınavda hatırlamak üzere beyninizin uzak hafızasına aldınız. Bu çabanız sınav anında beyninizin bu bilgileri geri çağıracak (biz buna recall diyoruz) ve soruları başarılı bir şekilde cevaplandırmanızı sağlayacak. Hepinize sınavda sonsuz başarılar, her şey gönlünüzce olsun” diyerek öğrencilerin sınavlardaki başarılarını tebrik etti ve beynimizin çalışma sistemini anlatırken, potansiyelini nasıl artıracağımızdan bahsetti.
Beynimizin çalışma becerilerine yakın markaj
Sınav dönemindeki öğrencilerin yaşlarında beynimizin ağırlığı yaklaşık 1400 gram kadar olup yaklaşık olarak vücut ağırlığımızın yüzde ikisini oluşturur. Bu yüzde iki ağırlık vücudumuzdaki oksijen ve kan dolaşımının yüzde yirmisini kullanıyor ve bir orkestra şefi gibi organizmamızı mükemmel bir şekilde yönetiyor. Sizin yaşlarınızda beyindeki sinir hücresi sayısı (bunlara nöron adını veriyoruz) yaklaşık olarak 85 milyar adet ve neredeyse bir bu kadar sayıda da destek hücremiz var (glia hücreleri). Bu hücreler birbirleriyle “sinaps” adını verdiğimiz bağlantılar kuruyor. Bu sinapsların sayısı ise 1016 adet gibi inanılmaz bir rakam, 1 sayısının yanına tam 16 adet sıfır var, 1 kuadrilyon adet. İşte bu muhteşem beyin bizim bilişsel fonksiyonlarımızı (bellek, konuşma, algılama, dikkat, konsantrasyon, görsel mekânsal hafıza, muhakeme yapma, hesap yapma, problem çözme gibi) yönetiyor. Beynimiz bu görevleri ürettiği nörokimyasal maddeler (nörotransmitterler) aracılığıyla yapıyor. Beynimizde bellek, dikkat ve konsantrasyon fonksiyonlarını çok sayıda nörotransmitter sağlar ama bunların en önemlilerinden biri asetilkolin adını verdiğimiz nörotransmitterdir. Beynimizin bu bilişsel (kognitif) gücüne artık “kognitif rezerv” adını veriyoruz.
Kaliteli uyku en önemli etken
Kognitif rezervimizin asıl yapı taşı olan asetilkolinin en önemli kaynaklarından bir tanesi sağlıklı ve kaliteli bir uykudur. Uykunun iki ana dönemi vardır ve özellikle uykunun REM dönemi dediğimiz döneminde beynimizde asetilkolin üretilir ve belleğiniz, algınız, dikkat ve konsantrayonunuz güçlenir. Bu nedenle size tüm uzmanlar sınav öncesi sağlıklı uyuyun diye öğütler veriyor. Sağlıklı ve kaliteli uykunun bir önemi de beynimizin gün içinde kısa hafızaya aldığı, yeni öğrendiği bilgileri kısa hafızaya aldığımız bilgileri uykunun NonREM döneminde ileride (sınav günü gibi) hatırlamak ve geri çağırmak üzere uzak hafızaya göndermesidir. Böylece kısa hafızanın hard diskinde yeni alanlar açılır ve ertesi gün yeni bilgileri öğrenip kısa hafızamıza yükleriz. Uykunuz kalitesiz ise sizler için bu dönem çok değerli olan bu işlemlerde sorun olabiliyor. Kısacası beyinde asetilkolin gücünüzü korumanız için, sınav öncesi bu periyotta sağlıklı ve kaliteli uyumanız çok önemli.
Düzenli beslenme ve spor
Asetilkolinden zengin gıdaların başında yumurta geliyor, diğer kolin içeren gıdalardan bazıları şunlardır: Karnabahar, mercimek, yer fıstığı, soya fasulyesi, karaciğer. Zeytinyağından zengin olan akdeniz diyeti ile beslenmek, bol balık, sebze ve meyve zihinsel performansımız için vazgeçilmezlerimiz. Yürüyüş beyinde asetilkolin ve serotonin (mutluluğumuz için önemli nörotransmitter) seviyemizi arttırmaktadır.
Vitamin ve mineral takviyeleri
Asetilkolin desteği sağlayabilen gıda takviyeleri (sitikolin, fosfatidilkolin gibi) bunun yanı sıra beyin fonksiyonlarımız için önemli görevler üstlenen D vitamini, B6 vitamini, demir çinko, magnezyum zihinsel performansımız için önemlidir. B12 vitamini de asetilkolin üretiminde yardımcı maddelerden bir tanesidir.