Osteoporoz’da Fizyoterapi Ve Rehabilitasyon

Osteoporoz, önemli bir halk sağlığı problemidir. Osteoporoz; düşük kemik ağırlığı sonucu kırık olasılığının artmasıdır. Tip I (postmenopozal osteoporoz) ve Tip II (senil osteoporoz) olmak üzere ikiye ayrılır.

Tip I osteoporoz (postmenopozal): 50-75 yaş arasındaki kadınlarda sık görülür. En sık vertebra ile el bileği kırıkları görülür. Kalsiyumun bağırsaktan emilimi ve östrojen düzeyleri azalmıştır. Postmenopozal osteoporozda suçlu östrojen azalmasıdır.

Tip II osteoporoz (senil): 70 yaş ve üzerinde sık olarak görülür. En sık vertebra ve kalça kırıklarında meydana gelir. Kadın ve erkekteki sıklığı birbirine yakındır. Diyetle alınan kalsiyum miktarı ve bağırsaktan emilimi azalmıştır.

Osteoporozun Risk Faktörleri

• Yaşın 65'ten büyük olması
• Özellikle annede kalça çıkığı öyküsü
• Fiziksel aktivite azlığı
• Düşme
• Osteopeni
• Hiperparatroidizm
• Hipogonadizm
• Erken menopoz
• Romatoid artrit
• Düşük beden ağırlığı
• Kilo kaybı
• Uzun süreli heparin tedavisi

Osteoporoz Bulguları

       Genellikle kırık oluşuncaya kadar bulgu göstermez.

• Ani ve şiddetli bel veya sırt ağrısı
• Omurga, kalça, el bileği ve diğer kemiklerde görülen kırıklar
• Boyda kısalık (vertebral kırıklarda)
• Göğüs boşluğunda daralma ve buna bağlı bulgular
• Spinal kırığa bağlı postüral değişiklikler
• Aktivitede azalmaya bağlı kondüsyon kaybı
• Deformite
• Kişinin kendi imajı hakkında oluşan değişikliklerin getirdiği depresyon
• Yaşam kalitesinde azalma

       Osteoporozda fizyoterapinin amacı, fonksiyonel kayıpların azaltılması ve ağrıların hafifletilmesidir. Hastalar, ciddi fonksiyon kayıplarına uğrarlar ve günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmekte zorlanırlar. Osteoporozlu hastaların yaşam kalitesi ciddi bir şekilde azalır.

              Osteoporozlu hastalarda en sık görülen semptom ağrıdır ve bu nedenle fizyoterapinin temel amaçlarından biri de ağrının azaltılmasıdır. Genellikle ağrı, hastadaki postür değişikliğinden dolayı meydana gelmektedir. Bu yüzden bu hastaların ağrı durumları ciddi bir şekilde takip edilmelidir. Ağrıyı azaltmak için pozisyonlama, egzersiz programları, yüzeyel ısı ajanları, elektroterapi modaliteleri kullanılabilir. Ağrı azaldıktan sonra kas kuvvetini artırmaya yönelik egzersizler yapılmalıdır. Sırt kaslarının özellikle alt torasik ve lomber kasların stabilizasyonu ve kuvvetlendirilmesi gerekmektedir. Öne doğru olan fleksiyon egzersizleri gibi vertebraya olan yüklenmeyi artıracak egzersizlerden kaçınılmalıdır. Egzersiz olgularında çok dikkatli olunmalıdır. Osteoporozlu hastalarda egzersiz uygulamaları çok önemlidir. Kemik kaybını azaltmak ve kemik kütlesini artırmak osteoporozda egzersizin en temel amacıdır. Düzenli fiziksel aktivite ve egzersiz, kemik kütlesinde meydana gelen kaybı azaltır ve kemik kütlesini artırır. Sedanter yaşam ise osteoporoz için risk faktörüdür. Egzersizlerin haftada 3 gün olması idealdir. Egzersizlere germe egzersizleri ile başlanmalı, kuvvetlendirme veya dirence karşı yapılan egzersizlerle devam etmeli, germe ve gevşeme egzersizleri ile bitirilmelidir.

Osteoporoz Tedavisi

·      Hasta eğitimi

·      Fonksiyonel değerlendirme ve pratik öğütler

·      Kemik kaybını önlemek veya geriye döndürmeye çalışmak

·      Düşmelerin önlenmesi

·      Yeterli ağrı kontrolü

·      Deformiteleri önlemeye çalışma

·      Fizyoterapi ve egzersiz programları

Egzersiz Tedavisi

• Haftada 3 kez, en az 30 dakika süren egzersizler; kemik dansitesinde düzelme ve yaşlı kadınlarda kalça kırığı riskini azaltır.
• Aerobik, ağırlık kaldırma egzersizleri, vertebranın dansitesini artırır.
• Yürüme hem vertebra hem de kalça kemiğinin dansitesini artırır.
• Koşmanın yürümeye üstünlüğü yoktur. Önemli olan kişinin hoşlandığı egzersizi uzun süre yapmasıdır.
• Menopozun erken döneminde yapılan egzersiz, östrojen eksikliği ile gelişen hızlı kemik kaybını etkileyebilir ve yaşlılarda kemik kaybını geciktirebilir.
• Herhangi bir egzersiz düşme riskini arttırmamalı veya kemiğe ek bir yük vermemelidir.
• Çok ağır egzersizler; kilo kaybı, amenore ve osteoporoza neden olabilir.

Fonksiyonel ve Pratik Öğütler

• Giyim: Hastalar, geniş ve rahat elbiseler giymelidir.
• Oturma yeri: Yeterli yükseklikte ve sert olmalı, sırta ve kalçalara yeterince destek vermelidir.
• Ayakta Durma: Eğer uzun süre ayakta durma zorluk oluşturuyorsa baston kullanmaları önerilebilir.
• Ev İşleri ve Yaşam Aktiviteleri: Hastalar; ağır araç ve gereç taşımamalı, ev işlerinde uzun saplı aletleri tercih etmeli, sert fakat çok katı olmayan yatakları kullanmalı, ağır yük kaldırmamalı ve dizlerini kullanarak yük kaldırmalıdır.

Düşme Riskini Azaltmak İçin Alınması Gereken Önlemler

• Egzersiz ile kas kuvveti, denge ve koordinasyonun geliştirilmesi
• Düşme riski olan hastalıkların ve semptomların kontrol altına alınması
• Düşme riski oluşturacak ilaçların kullanımından mümkün olduğunca kaçınılması
• Yaşlı hastaların ambulasyonunda yürüteç, koltuk değneği ve bastonların önerilmesi

Uzman Fizyoterapist Esra Nur TÜRKMEN